یدید هیدروژن (HI) یک مولکول دو اتمی و هیدروژن هالید است. محلول‌های آبی HI به هیدرویدیک اسید یا هیدروایودیک اسید، معروف هستند. با این حال، هیدروژن یدید و هیدروودیک اسید با هم متفاوت هستند زیرا هیدروژن یدید در شرایط استاندارد به صورت گاز است، در حالی که هیدروودیک اسید یک محلول آبی از گاز است.
قدرت اسیدی
هیدرویدیک اسید یک محلول آبی اسید بسیار قوی از هیدروژن یدید (معمولاً غلظت محلول آن %57_48 می‌باشد) است. از لحاظ قدرت اسیدی رتبه دوم را بین هیدرو هالیدها بعد از هیدرو استادین دارد. از هیدرویدیک اسید معمولاً به عنوان شناساگر شیمیایی استفاده می‌شود. هیدرویدیک اسید یکی از اسیدهای قوی می‌باشد که به طور کامل در آب یونیزه می‌شود.
اسیدیته بالا در اثر پراکندگی بار یونی بر آنیون آن ایجاد می‌شود. یون یدید بسیار بزرگ‌تر از هالیدهای رایج دیگر است، که منجر به پراکنده‌شدن بار منفی در یک فضای بزرگ می‌شود. در مقابل، یون کلرید بسیار کوچک‌تر است، به این معنی که بار منفی آن متمرکزتر است و منجر به تعامل قوی‌تر بین پروتون و یون کلرید می‌شود. این درجه تعامل ضعیف H · · · I در HI باعث تفکیک پروتون از آنیون می‌شود و به همین دلیل HI اسید قوی می‌باشد.
HI(g) + H2O(l) → H3O+(aq) + I−(aq) Ka ≈ 1010
HBr(g) + H2O(l) → H3O+(aq) + Br−(aq) Ka ≈ 109
HCl(g) + H2O(l) → H3O+(aq) + Cl−(aq) Ka ≈ 106
واکنش‌پذیری:
هیدرویدیک اسید به راحتی با اکسیژن موجود در هوا واکنش نشان می‌دهد و به منجر به ایجاد رنگ‌های تند در نمونه‌های قدیمی می‌شود.
4HI + O2 → 2 H2O + 2 I2
HI + I2 → HI3
مانند سایر هالوژن‌ها، هیدرویدیک اسید واکنش‌های ترکیب‌شدن را با هیدروکربن‌های اشباع‌نشده مانند آلکن‌ها انجام می‌دهد.
موارد مصرف هیدرویدیک اسید:
- کاتالیزور
فرآیند Cativa بزرگترین مسیر مصرف هیدریک اسید است، که هیدرویدیک اسید به عنوان کو-کاتالیست در فرآیند تهیه‌ی اسید استیک با کربناسیون، متانول عمل می‌کند.
- ضد عفونی‌کننده
با داشتن اسیدیته بالا، بسیاری از میکروب‌ها و ویروس‌ها را از بین می‌برد و اغلب به عنوان ضد عفونی‌کننده ابزار و دستگاه‌های پزشکی استفاده می‌شود.
- استفاده غیر قانونی
متآمفتامین، یک داروی غیرقانونی و اعتیاد آور، همچنین به نام “یخ” یا “مت” شناخته می‌شود. هنگامی که هیدرودیک اسید با فسفر قرمز و شبه ادرین یا افدرین ترکیب شود، می‌تواند تولید شود. هیدریودیک اسید به دلیل توانایی عالی در کاتالیزوری، می‌تواند مقادیر زیادی از دارو را بدون نیاز به فرآیندهای شیمیایی پیچیده تولید کند.
ایمنی
اسید هیدروکلریک یک مایع خطرناک است که باید با احتیاط از آن استفاده شود. خود اسید خورنده است، همچنین فرم‌های غلیظ آن، مایع اسیدی را آزاد می‌کنند که خطرناک است. اگر اسید یا غبار با پوست، چشم‌ها یا اندام‌های داخلی در تماس باشد، آسیب در موارد شدید می‌تواند برگشت‌ناپذیر یا حتی کشنده باشد.
