ترکیبات مواد شوینده

ترکیبات مواد شوینده دارای تنوع بالایی است. شوینده‌ها بخش جدایی‌ناپذیر زندگی ما هستند و در هر خانه چندین نوع شوینده مانند مایع ظرفشویی، مایع دستشویی، لکه بر، سفید کننده، شامپو، پودرهای شوینده و… وجود دارد.

• صابون‌ها و مواد شوینده محصولات پاک‌کننده‌ای هستند که ممکن است شامل صابون‌های قالبی و ژل‌های مایع برای تمیز کردن دست‌ها، صورت و بدن باشند.
• پودرها یا قرص‌های شوینده به منظور تمیز کردن لباس‌ها تولید شده‌اند.
• پاک‌کننده‌های خانگی برای تمیز کردن وسایل خانگی مانند مبلمان، شیشه، وسایل پلاستیکی و… تولید شده‌اند.
• مایع ظرفشویی برای شستن ظروف و وسایل آشپزخانه تولید شده‌اند.

پایه تولید مواد شوینده:

عوامل سطح فعال مواد اولیه صابون‌ها و مواد شوینده هستند. به غیر از این عوامل سطح فعال، تمام صابون‌ها و مواد شوینده با استفاده از انواع مواد تشکیل‌دهنده‌ای که در محصولات صابون و مواد شوینده به آن‌ها اضافه می‌شوند ساخته می‌شوند تا خصوصیات و ویژگی‌های خاصی به آن‌ها داده شود.

ترکیبات مواد شوینده و صابون‌ها:

صابون‌ها توسط هیدرولیز قلیایی چربی‌ها و روغن‌ها یا فرآیند صابون‌سازی تهیه می‌شوند. از طرفی فرآیند تولید صابون، یک محصول جانبی به نام گلیسرول تولید می‌کند که در مواد غذایی به عنوان ضدیخ کاربرد دارد و همچنین به عنوان یک ماده مرطوب‌کننده تنباکو، در ساخت نیتروگلیسیرین و دینامیت نیز استفاده می‌شود.

ترکیبات مواد شوینده و صابون‌ها و درصد مصرف آن‌ها به شرح زیر می‌باشد:

• سورفکتانت‌ها (70-30٪)
• پلاستی‌سایزرها و اتصال‌دهنده‌ها (50-20٪)
• تقویت‌کننده‌های کف(5-0٪)
• پرکننده‌ها و اتصال‌دهنده‌ها (30-5٪)
• آب (12-5٪)
• رایحه و عطر (3-0٪)
• عوامل مات‌کننده (0.3-0٪)
• رنگ‌ها و رنگ‌دانه‌ها (کمتر از 1٪)

خواص و عملکرد مواد اولیه صابون:

• همه مواد شوینده خواص و کارکردهای مختلفی را به صابون‌ها و مواد شوینده منتقل می‌کنند.
• مواد خاص دیگری نیز وجود دارد که بسته به عمل یا ویژگی‌های مورد نظر در محصول نهایی، به صابون‌ها و مواد شوینده مخصوصی اضافه می‌شوند.
• به عنوان مثال، صابون توالت ممکن است حاوی عوامل ضد میکروبی برای از بین‌بردن یا مهار باکتری‌هایی باشد که می‌تواند بو یا بیماری ایجاد کند.
• برخی دیگر از محصولات نظافت شخصی ممکن است با استفاده از عوامل ساینده برای از بین‌بردن لکه‌های چربی که به سختی پاک می‌شوند، ساخته شوند.
• گلیسیرین به عنوان نرم‌کننده و تقویت‌کننده بافت در محصولات نظافت شخصی به خصوص صابون‌های مرطوب‌کننده یا صابون‌های زیبایی افزوده می‌شود.
• سوربیتول یکی دیگر از نرم‌کننده‌ها است که به همراه گلیسیرین برای شفاف‌تر شدن صابون‌های گلیسیرینی استفاده می‌شود.
• برای تهیه صابون توالت مات، تیتانیوم‌دی‌اکسید می‌تواند به آن اضافه شود.
• سفیدکننده‌ها، تقویت‌کننده‌های شوینده، پرکننده‌ها و سازنده‌ها از جمله مواد لباسشویی هستند که به منظور تقویت اثربخشی مواد شوینده و صابون‌های لباسشویی به آن‌ها اضافه می‌شوند و ویژگی‌ها و کارکردهای خاصی را برای این محصولات ارائه می‌دهند.
• مواد مختص لباسشویی، پارچه‌ها را روشن‌تر و سفیدتر کرده و به از بین‌بردن لکه‌های سرسخت کمک می‌کند.
• این مواد همچنین می‌توانند لکه‌ها را بی‌رنگ کرده و به ذراتی محلول تبدیل کنند که توسط مواد شوینده از بین بروند و توسط آب حمل شوند.

انواع مواد تشکیل‌دهنده صابون‌ها و مواد شوینده:

• چربی‌ها
• قلیاها
• گلیسرین
• سورفکتانت‌ها یا عوامل سطح فعال
• سازندگان مواد شوینده
• تقویت‌کننده مواد شوینده
• پرکننده‌های مواد شوینده
• عوامل شست‌وشو
• جوش‌شیرین و آهک
• امولسیفایرها
• مایعات تمیز کردن رنگ
• عامل تهویه
• سفیدکننده‌ها و ترکیبات
• آمونیاک

شوینده‌ها از مواد مختلفی تشکیل شده‌اند و تنوع بسیار زیادی دارند.

فرمولاسیون و برخی از ترکیبات مواد شوینده‌ شامل موارد زیر می‌باشد:

 آب:

حدود ۶۰ تا ۸۰ درصد اکثر شوینده‌ها را آب دیونیزه تشکیل می‌دهد.

سورفکتانت اصلی:

سورفکتانت اصلی نقش شویندگی و کف‌کنندگی را دارد.

• آلکیل بنزن خطی سولفونه (LABS, Linear alkyl benzene sulfonic acid): این ماده یک سورفکتانت آنیونی و مایع غلیظ قهوه‌ای رنگ با pH اسیدی است.
• سدیم لوریل اتر سولفات (NaC₁₂H₂₅SO₄): به نام SLES و سدیم‌لورت‌سولفات شناخته می‌شود خمیر نیمه‌شفاف سفید یا مایل به زرد است که دارای بوی ملایم بوده و در غلظت‌های ۳۰ و ۷۰ درصد موجود است و به نام تگزاپون ۷۰ به فروش می‌رسد.

سورفکتانت کمکی:

سورفکتانت کمکی نقش افزایش قدرت شویندگی و افزایش کف و پایداری آن را بر عهده دارد.

• کوکامید پروپیل بتائین
• کوکونات فتی اسید دی‌اتانول‌آمید

 رطوبت‌رسان و نرم‌کننده‌ها:

در اکثر مواد شوینده مانند شامپو از رطوبت‌رسان‌هایی مانند گلیسرین، پروپیل گلایکول، روغن‌های گیاهی جهت حفظ رطوبت پوست استفاده می‌شود که مانع از خشکی بیش از حد پوست در برابر شوینده‌ها می‌شود. نرم‌کننده‌ها با جایگزین نمودن بخشی از چربی حذف شده پوست در اثر شست‌وشو، زبری پوست و خشکی مو را برطرف کرده و اثر پوشانندگی نیز دارند.

مواد پلیمری:

از پلیمرها مانند کربومر در محصولات شوینده جهت ایجاد بافت مورد نظر، افزایش پایداری محصول و افزایش میزان عملکرد و تنظیم ویسکوزیته استفاده می‌شود.

نمک:

در فرمولاسیون شوینده‌های ساده، از نمک جهت افزایش و تنظیم ویسکوزیته استفاده می‌شود.

نرم‌کننده‌ها:

نرم‌کننده که غالباً سورفکتانت‌های کاتیونی یا مشتقات آن‌ها هستند نقش خنثی‌کردن بار الکتریکی منفی ناشی از  سورفکتانت‌های آنیونی را بر عهده داشته و سبب نرمی پوست و مو می‌شوند. انواع پلی‌کواترنیوم‌ها، سترومونیوم کلراید و بهنترمونیوم کلرایدها از عمده‌ترین نرم‌کننده‌های مورد استفاده در صنایع آرایشی بهداشتی و شوینده‌ها هستند.

نگه‌دارنده:

جهت جلوگیری از رشد قارچ، باکتری‌ها و میکروبی شدن محصولات از عوامل نگه‌دارنده در غلظت‌های مشخص استفاده می‌شود. از ترکیبات ایزوتیازولین به عنوان یک نگه‌دارنده مناسب در اکثر شوینده‌ها و لکه‌برها استفاده می‌شد.

اسانس:

از اسانس‌های مختلفی جهت ایجاد رایحه مناسب در محصولات استفاده می‌شود.

امولسیفایر:

امولسفایرها نقش انحلال ترکیبات روغنی در حلال آبی محصولات شوینده را بر عهده دارند. امولیسفایرها انواع مختلفی دارند. پلی‌سوربات‌ها و پی‌ای‌جی‌ها از امولسیفایرهای رایج هستند.