انواع غلظت‌دهنده‌های خوراکی و کاربرد آنها

غلظت‌ دهنده خوراکی

غلظت‌ دهنده خوراکی چیست ؟ چه کاربردی در صنعت غذا دارد؟ یک دسته‌ از موادی که در صنایع مختلف به‌ ویژه صنایع غذایی کاربرد فراوانی دارند، غلظت‌ دهنده‌ ها هستند. غلظت‌ دهنده‌ های خوراکی معمولاً جهت افزایش قوام و غلظت مواد شیمیایی موجود در یک ترکیب به کار می‌روند. در حال حاضر در بازار ایران و نیز در عرصه جهانی انواع مختلف غلظت‌ دهنده‌ ها تولید و عرضه می‌گردند. در این مطلب ما قصد داریم ابتدا مطالبی در ارتباط با انواع و کاربرد غلظت‌ دهنده‌ های خوراکی بیان کنیم و سپس به معرفی چند نوع از غلظت‌ دهنده‌ های خوراکی پرکاربرد در صنعت غذایی بپردازیم. پس با ما همراه باشید.

غلظت‌ دهنده خوراکی چیست؟

گاهی اوقات در طی فرآیند تولید یک محصول هنگامی که مواد تشکیل‌ دهنده یک محصول با هم ترکیب می‌شوند، محصول تولیدی غلظت مناسب و کافی برای عرضه به بازار را نخواهد داشت. در چنین مواقعی تولیدکنندگان ناچارند از یک سری غلظت‌ دهنده‌ ها استفاده کنند که بتوانند محصول با غلظت بیشتری را تولید کنند. در واقع افزودن غلظت‌ دهنده‌ های خوراکی باعث افزایش ویسکوزیته ترکیبات می‌گردد؛ بنابراین با افزایش ویسکوزیته مراحل بعدی تولید محصول مثل بسته‌بندی و نگهداری آن راحت‌تر خواهد بود. معمولاً برای استفاده از غلظت‌دهنده‌ آن را ابتدا با ترکیباتی مثل آب، گلیسیرین و یا سایر حلال‌های موجود ترکیب می‌کنند. کاربرد غلظت‌ دهنده‌ های خوراکی عمدتاً در صنایع غذایی است.

انواع غلظت‌ دهنده خوراکی

غلظت دهنده های خوراکی با توجه به کاربردشان انواع مختلفی دارند. برای مثال از جمله مهم‌ترین و پرکاربردترین غلظت‌ دهنده‌ های خوراکی می‌توان به سوربیتول، زانتان گام، سی‌ام سی، صمغ عربی، مالتودکسترین، نشاسته، کاراگینان، پکتین و … اشاره کرد. در ادامه در مورد هر یک از این غلظت‌ دهنده‌ های خوراکی اطلاعات مختصری ارائه خواهیم داد.

زانتان گام یک غلظت‌ دهنده خوراکی

زانتان گام که به آن گزانتان نیز می‌گویند، توانایی حل شدن در آب را دارد یعنی یک ترکیب قطبی محسوب می‌گردد؛ بنابراین نمی‌تواند در حلال‌های غیر قطبی مثل الکل حل شود. این ماده در واقع یک پلی ساکارید است که توسط نوعی خاص از باکتری‌ها تولید می‌گردد و کاربرد آن در صنایع غذایی علاوه بر افزایش غلظت ترکیبات به‌عنوان ضخیم‌کننده و تثبیت‌کننده نیز است. از کاربردهای دیگر این غلظت‌دهنده می‌توان به کاربرد آن در مصارف خانگی یا کارگاه‌های تولید سس و بستنی‌های لبنی اشاره کرد. از مزایای مهم این نوع غلظت‌ دهنده‌ ها می‌توان به خاصیت مقاوم بودن و ثبات آن‌ها در برابر انجماد و همچنین ثبات در طیف وسیعی از PH ها اشاره کرد.

علاوه بر این از دیگر مزایای آن عدم وجود کلسترول و چربی در بافت آن است که باعث می‌شود برای اشخاصی که پرهیز غذایی دارند نیز مناسب باشد. در واقع استفاده از این غلظت‌ دهنده خوراکی در ترکیبات علاوه بر این که برای افراد دارای چربی و کلسترول بالا ضرری ندارد، بلکه چون میزان قند پایینی دارد، برای افراد مبتلا به دیابت نیز خطری نخواهد داشت.

صمغ عربی یک غلظت‌ دهنده خوراکی

صمغ عربی از درخت آکواریک وحشی که اغلب در کشورهای آفریقایی مثل سودان، نیجریه، کنیا و … رشد می‌کند، حاصل می‌گردد و نام دیگر آن پودر آکاسیا یا صمغ آکواریا است. این ترکیب مجموعه‌ای از پلی ساکاریدها و گلیکو پروتئین‌ها است. کاربرد عمده این غلظت‌دهنده در صنایع غذایی علاوه بر افزایش غلظت، تثبیت‌کنندگی ترکیبات است. این غلظت‌دهنده امکان حل شدن در آب را دارد و می‌تواند خاصیت امولسیون‌کنندگی نیز در مواد غذایی ایجاد کند.

از جمله کاربرد صمغ عربی در صنایع غذایی می‌توان به قابلیت آن در تثبیت پوشش انواع شکلات‌ها، توانایی ایجاد بافت در پاستیل، افزایش پایداری محصولات غذایی، توانایی ایجاد چسبندگی و افزایش حجم در آبرنگ‌ها و … اشاره کرد. همچنین از این نوع غلظت‌ دهنده‌ ها می‌توان در چسباندن کاغذ سیگار و به وجود آوردن خاصیت چسبندگی در تمبرهای پست استفاده کرد. با توجه به این که در ساختار این غلظت‌دهنده فیبر فراوانی وجود دارد مصرف آن می‌تواند موجب کاهش وزن و تناسب‌اندام نیز شود.

سی‌ام‌سی (سدیم کربوکسی متیل سلولز)

سی‌ام‎سی که به آن صمغ سلولز یا سدیم کربوکسی متیل سلولز نیز می‌گویند، یکی از غلظت‌ دهنده‌ های کاربردی و مهم در صنایع غذایی به شمار می‌رود و علاوه بر افزایش غلظت توانایی تثبیت‌کنندگی نیز دارد. همچنین می‌تواند به‌عنوان چسب و امولیسفایر به کار برده شود. سی‌ام‌سی و زانتان گام، دو غلظت‌دهنده‌ای هستند که بیشترین کاربرد را در صنایع غذایی دارند. این غلظت‌دهنده قابلیت انحلال در آب را دارد.

گوارگام یک غلظت‌ دهنده خوراکی

یکی دیگر از غلظت‌ دهنده‌ های پرکاربرد در صنایع غذایی گوارگام است که یک پلی ساکارید به شمار می‌رود و دارای یک زنجیره طولانی کربنی است. این غلظت‌دهنده از ترکیب دو قند به نام‌های مانوز و گالاکتوز ساخته شده است. از گوارگام می‌توان علاوه بر غلیظ کردن مواد خوراکی در صنایع غذایی برای غلیظ کردن محصولاتی مثل شامپو، مواد شوینده و … نیز استفاده کرد. گوارگام قابلیت انحلال در آب سرد را دارد و بدون نیاز به حرارت دادن می‌تواند در آب به حالت محلول درآید و تولید یک ماده بسیار چسبناک کند.

سوربیتول یک غلظت‌ دهنده خوراکی

پودر سوربیتول که نام دیگر آن گلوسیتول است، یک نوع کربوهیدرات به شمار می‌رود و کالری آن حدود 3/1 قند است. از غلظت‌دهنده سوربیتول در صنایع غذایی علاوه بر افزایش غلظت جهت شیرین سازی محصولات نیز می‌توان استفاده کرد. از این غلظت‌دهنده می‌توان در تولید انواع آب میوه‌ها، شیرهای طعم‌دار و … استفاده نمود.

مالتو دکسترین یک غلظت‌ دهنده خوراکی

یکی دیگر از انواع غلظت‌ دهنده‌ های خوراکی مالتو دکسترین است. این غلظت‌دهنده نیز یک پلی ساکارید به شمار می‌رود و جهت افزایش غلظت در نوشیدنی‌ها و مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته لازم به ذکر است که مالتو دکسترین همانند پودر سوربیتول علاوه بر افزایش غلظت امکان ایجاد طعم شیرین در مواد غذایی و نوشیدنی‌ها را نیز دارد و در برخی موارد کاربرد نگهدارندگی نیز دارد. این غلظت‌دهنده از دانه‌های دارای نشاسته به دست می‌آید. برای مثال از دانه‌های برنج، ذرت و گندم می‌توان مالتو دکسترین تولید کرد.

نشاسته یک غلظت‌ دهنده خوراکی

نشاسته یکی از رایج‌ترین کربوهیدرات‌های رایج در رژیم غذایی انسان‌ها است و به‌طور طبیعی در بسیاری از غذاهای اصلی مثل سیب‌زمینی، برنج و … وجود دارد. در واقع نشاسته یک پودر سفید رنگ است که طعم یا بوی خاصی ندارد و در آب سرد قابلیت انحلال دارد. با مخلوط کردن آب و نشاسته خمیری به دست می‌آید که می‌توان از آن در صنعت به‌عنوان یک ماده غلیظ کننده، سفت کننده و یا حتی چسبنده استفاده کرد. نشاسته موجود در این خمیر قابل‌تجزیه شدن است؛ بنابراین این غلظت‌دهنده یک افزودنی مجاز و بی‌خطر است.

سخن پایانی درباره غلظت‌ دهنده خوراکی

با توجه به اهمیت سالم بودن و با کیفیت بودن مواد غذایی و خوراکی‌های تولید شده در صنایع غذایی لازم است که از غلظت‌ دهنده‌ هایی برای افزایش غلظت محصولات استفاده کنید که با کیفیت باشند و مورد تأیید سازمان نظام و دارو نیز باشند؛ بنابراین انتخاب غلظت‌دهنده و کیفیت آن در صنعت موضوع بسیار مهم و اساسی است و باید در انتخاب آن بسیار دقت کرد.

نکته‌ای که در ارتباط با غلظت‌ دهنده‌ های خوراکی وجود دارد این است که افزودن این غلظت‌ دهنده‌ ها به محصولات عمدتاً تغییری در خواص و کیفیت محصول ایجاد نمی‌کند و نیز باعث تغییر مزه نخواهد شد. برای سهولت در خرید و انتخاب این نوع غلظت‌ دهنده‌ ها می‌توانید محصول موردنظر خود را به‌صورت اینترنتی سفارش دهید و در وقت و هزینه‌ صرفه‌جویی کنید.

سوالات متداول