5 دسته از مواد شیمیایی انفجاری متداول

مواد انفجاری، مواد شیمیایی جامد، مایع یا گازی هستند که در اثر ضربه، فشار یا دمای بالا می‌توانند باعث آزاد شدن ناگهانی و تقریباً آنی فشار، گاز و گرما شوند. به دست آوردن، ذخیره سازی، استفاده و دفع مواد شیمیایی انفجاری بسیار تنظیم شده است و این مواد به بالاترین اقدامات احتیاطی ایمنی نیاز دارند. برای کسب اطلاعاتت بیشتر در مورد مواد شیمیایی منفجر شونده با ما همراه باشید.

مواد شیمیایی انفجاری چیست؟

ترکیبات انفجاری بخشی از کلاس خطر گسترده “مواد شیمیایی واکنش پذیر” هستند. ماده منفجره به هر ترکیب شیمیایی یا مخلوط مکانیکی گفته می‌شود که وقتی در معرض حرارت، ضربه، اصطکاک، انفجار یا شروع مناسب دیگر قرار می‌گیرد، دستخوش تغییرات شیمیایی سریع می‌شود و حجم زیادی از گازهای بسیار گرم -معمولاً نیتروژن یا CO₂ –  ایجاد می‌کند که فشار وارد می‌کند.

ماده منفجره به موادی اطلاق می‌شود که یا منفجر می‌شوند یا آتش می‌گیرند.

مواد شیمیایی انفجاری می‌توانند مقادیر زیادی انرژی مخرب را به سرعت آزاد کنند. اگر به درستی مورد استفاده قرار نگیرند، این مواد شیمیایی می‌توانند تهدیدی جدی برای سلامت و ایمنی پرسنل آزمایشگاه، امدادگران اضطراری، ساکنان ساختمان، مدیریت کنندگان زباله‌های شیمیایی و شرکت‌های دفع شوند. به عنوان مثال، انفجار ایزوپروپیل اتر قدیمی باعث کشته شدن یک کارگر آزمایشگاهی در هنگام برداشتن یک درپوش شیشه‌ای از ظرف شد. در نمونه‌ای دیگر، تترازول در داخل یک زباله‌سوزی خطرناک منفجر شد و باعث آسیب‌های عمده و تعمیرات پرهزینه شد.

نمادهای مختلف مورد استفاده برای مواد شیمیایی انفجاری

دسته بندی مواد شیمیایی انفجاری

دو دسته از مواد شیمیایی انفجاری وجود دارد. اولین مورد، مواد شیمیایی منفجره شناخته شده‌ای است که برای استفاده به عنوان مواد منفجره طراحی و تولید می‌شود (به عنوان مثال، TNT، RDX، پیچ‌های انفجاری، گلوله‌ها، کلاهک های انفجار و آتش بازی).

دسته دیگر مواد شیمیایی بالقوه انفجاری (PECs) هستند که شامل مواد شیمیایی آلی قابل پراکسیداسیون هستند. اکثر مواد شیمیایی که در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی و آموزشی استفاده می‌شوند در زمان خرید پایدار و غیر قابل انفجار هستند. با گذشت زمان، برخی از مواد شیمیایی می‌توانند اکسید شوند، آلوده شوند، خشک شوند، یا در غیر این صورت بی ثبات شوند و به PEC تبدیل شوند (مانند ایزوپروپیل اتر، سدیم آمید و اسید پیکریک). در جدول زیر لیستی از مواد شیمایی انفجاری آورده شده است.

بر خلاف مواد منفجره شناخته شده، که به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در شرایط عادی پایدار باشند، PEC ها به ویژه خطرناک هستند زیرا در صورت قرار گرفتن در معرض گرما، نور، اصطکاک یا شوک مکانیکی ممکن است منفجر شوند.

مواد شیمیایی بالقوه انفجاری رایج در آزمایشگاه

PEC های زیادی در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی و آموزشی آکادمیک مورد استفاده قرار می‌گیرند. در زیر برخی از مواد شیمیایی رایج مورد استفاده که تحت شرایط خاصی می‌توانند می‌تواند منجر به انفجار شود، فهرست شده است:

(به خاطر داشته باشید، این فهرست جامع نیست. برای اطلاعات بیشتر  در مورد تمام خطرات واکنشی بالقوه‌ای را که می‌تواند در آزمایشگاه وجود داشته باشد، به این لینک مراجعه کنید.)

1. مواد شیمیایی آلی که از طریق قرار گرفتن در معرض هوا یا نور پراکسیدها را تشکیل می‌دهند.
2. اسید پیکریک هیدراته که خشک می‌شود یا با فلزاتی که نمک‌های پیکرات فلز را تشکیل می‌دهند آلوده می‌شود.
3. آمید سدیم که با هوا یا رطوبت واکنش می‌دهد و سوپراکسید تشکیل می‌دهد، همانطور که با تغییر رنگ زرد یا قهوه‌ای مشهود است.
4. برخی از آلکیل نیترات‌ها (به عنوان مثال، نیترات بوتیل یا پروپیل نیترات) که با اکسیدهای نیتروژن آلوده می‌شوند.
5. برخی از پرکلرات‌های معمولی پایدار (مانند پرکلرات پیریدیم یا پرکلرات تترا اتیل آمونیوم) که در دماهای بالا ناپایدار می‌شوند.

قبل از تغلیظ یا تصفیه هر گونه مخلوطی که ممکن است حاوی مواد شیمیایی انفجاری باشد (مثلاً یک ماده شیمیایی تشکیل دهنده پراکسید یا پرکلرات) بسیار احتیاط کنید.

توجه: بیشتر انفجارها هنگام تصفیه یا تقطیر مخلوط ها رخ می‌دهد.

گروه دیگری از مواد شیمیایی وجود دارد که باید در نظر گرفته شوند، اگرچه آن‌ها لزوماً به گرما، نور، اصطکاک یا ضربه حساس نیستند. این مواد شیمیایی محصولات فرعی تجزیه گازی را تولید می‌کنند که ممکن است باعث فشار بیش از حد ظرف شود و منفجر شود. آن‌ها می‌توانند در طول زمان تخریب شوند و باید در یک سیستم ایمنی و حمل و نقل گنجانده شوند که از تبدیل شدن آن‌ها به مواد شیمیایی انفجاری خطرناک جلوگیری کند.

اقدامات احتیاطی عمومی برای نگهداری مواد شیمیایی منفجر شونده

 هرکسی که با چنین مواد شیمیایی کار می کند باید از ترکیبات شیمیایی که ممکن است بالقوه انفجاری باشد، چه در زمان خرید، چه در حین نگهداری در طول زمان، یا در حین استفاده، آگاه باشد. قبل از خرید، بررسی کنید که مواد شیمیایی را می‌توان به طور ایمن و مناسب دفع کرد. مهم است که مصرف کنندگان مواد شیمیایی، مواد شیمیایی را قبل از اینکه مشکل ساز شوند، ردیابی و دفع کنند. سیستم های مدیریت موجودی مناسب می‌تواند به کاهش ریسک برای پرسنل کمک کند و از هزینه‌های دفع بالاتر از حد معمول جلوگیری کند.

• همه مواد شیمیایی انفجاری و بالقوه انفجاری را در موجودی خود شناسایی کنید. هرگز مواد شیمیایی بدون برچسب نگهداری نکنید. قبل از اینکه مواد شیمیایی ناشناخته به محل دفع حمل شوند، نیاز به آزمایش خاصی دارند تا مشخص شود که کدام مورد دارای خواص خطرناک هستند. در برخی موارد، یک ماده شیمیایی ناشناخته که PEC نیست را می‌توان به عنوان PEC طبقه بندی کرد زیرا ظاهر بیرونی آن شبیه سایر مواد منفجره شناخته شده است. هزینه حمل و دفع این مواد شیمیایی بسیار بیشتر از مواد شیمیایی شناخته شده است.
• تاریخ باز شدن و تاریخی که ماده شیمیایی باید دور ریخته شود را روی برچسب مواد شیمیایی که ممکن است تجزیه شده و به صورت بالقوه قابل انفجار باشد، یادداشت کنید.
• مواد شیمیایی انفجاری را از همه منابع اشتعال مانند شعله های باز، سطوح داغ، منابع جرقه و نور مستقیم خورشید دور نگه دارید.
• تعیین یک منطقه ویژه برای استفاده از مواد شیمیایی منفجره را در نظر بگیرید.
• به طور دوره‌ای ظروف مواد شیمیایی را که ممکن است بیش از حد تحت فشار قرار گیرند، مانند اسید فرمیک بسیار غلیظ، بررسی کنید. توجه: فشار را با باز کردن پیچ درپوش، با استفاده از دستکش‌های سنگین محافظ، روپوش‌های مقاوم در برابر مواد شیمیایی، عینک ایمنی، محافظ صورت و یک صفحه شیشه ایمنی بین خود و ظرف، آزاد کنید.
• به عنوان بخشی از طرح بهداشت شیمیایی خود، مطمئن شوید که همه کسانی که از مواد شیمیایی استفاده می‌کنند که قابل انفجار هستند یا می‌توانند به طور بالقوه انفجاری شوند، در مورد روش‌های نگهداری ایمن، شرایطی که باید اجتناب شود (مانند آلودگی)، خطرات مواد شیمیایی، و روش‌های دفع کاملاً آموزش دیده‌اند.

لیست رایج ترین مواد شیمیایی انفجاری