ضدعفونی کننده دست و مقابله با میکروبها
میکروبها همه جا هستند! آنها میتوانند به دستها و وسایلی برسند که ما در طول فعالیتهای روزمره لمس میکنیم و باعث بیمار ما میشوند. تمیز کردن دست در مواقع کلیدی با آب و صابون یا ضدعفونی کننده دست که حداقل حاوی 60٪ الکل است، یکی از مهمترین اقداماتی است که میتوانید برای جلوگیری از بیماری و انتشار میکروب به اطرافیان انجام دهید.
شستن دستها با آب و صابون و استفاده از ضدعفونی کننده دست تفاوتهای مهمی دارد. صابون و آب برای از بین بردن انواع میکروبها از دست کار میکنند، در حالی که ضدعفونی کننده دست با از بین بردن میکروبهای خاص روی پوست عمل میکند.

اگرچه ضد عفونی کنندههای دست بر پایه الکل میتوانند به سرعت تعداد میکروبها را در بسیاری از شرایط کاهش دهند، اما باید از آنها در شرایط مناسب استفاده شود. صابون و آب در از بین بردن انواع خاصی از میکروبها مانند نورو ویروس، کریپتوسپوریدیوم و کلستریدیوئیدس دیفیسیل و همچنین مواد شیمیایی، موثرتر از مواد ضدعفونی کننده دست هستند.
ضدعفونی کننده دست ممکن است مواد شیمیایی مضر مانند سموم دفع آفات و فلزات سنگین مانند سرب را از بین نبرد.شستن دست باعث کاهش انواع میکروبها، سموم دفع آفات و فلزات روی دست میشود.وقتی صحبت از جلوگیری از شیوع بیماریهای عفونی مانند COVID-19 میشود، هیچ چیز نمیتواند جای شستشوی دست به سبک قدیمی را بگیرد.
اما اگر آب و صابون در دسترس نباشد، با توجه به منبع معتبر مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، بهترین گزینه بعدی شما استفاده از ضدعفونی کننده دست مبتنی بر الکل است که حداقل حاوی 60 درصد الکل است.
محصولات ضد عفونی کننده
ضد عفونی کننده بر پایه الكلی مالش (دستی)
محصول حاوی الکل (مایع، ژل یا کف) که برای استفاده روی دست برای غیرفعال سازی میکروارگانیسمها و یا سرکوب موقت رشد آنها طراحی شده است. چنین محصولاتی ممکن است حاوی یک یا چند نوع الکل، سایر مواد فعال با مواد افزودنی و مواد مرطوب کننده باشد.
عامل ضد عفونی کننده
مادهای ضد میکروبی که میکروارگانیسمها را غیرفعال کرده یا رشد آنها را بر روی بافتهای زنده مهار میکند. بعنوان مثال میتوان به الکلها، کلرهگزیدین گلوکونات (CHG)، مشتقات کلر، ید، کلرواکسی انول (PCMX)، ترکیبات آمونیوم کواترنر و تری کلوسان اشاره کرد.
ماده ضد عفونی کننده بی آب
یک ماده ضد عفونی کننده (مایع، ژل یا کف) است که نیازی به استفاده از آب برای شستشو نیست. بعد از استفاده، فرد دستها را به هم میمالد تا زمانی که پوست احساس خشکی میکند.

مقایسه مختصر گروههای ضد عفونی کننده که برای بهداشت دست استفاده میشود
اسپور | قارچ | مایکوباکتریوم | ویروسهای فاقد پوشش | ویروسهای دارای پوشش | باکتریگرم منفی | باکتریگرم مثبت | ضد عفونی کننده |
– | خوب | خوب | متوسط | خوب | خوب | خوب | الکلها |
– | ضعیف | ضعیف | متغیر | ضعیف | ضعیف | خوب | کلرواکسی انول |
– | ضعیف | ضعیف | ضعیف | متوسط | متوسط | خوب | کلروهگزیدین |
– | ضعیف | ضعیف | ? | ? | ضعیف | خوب | هگزاکلروفن |
منغیر | متوسط | متوسط | متوسط | متوسط | خوب | خوب | یدوفورها |
– | متغیر | متغیر | ? | ? | متوسط | خوب | تری کلوسان |
– | متغیر | متغیر | ? | ضعیف | ضعیف | متوسط | ترکیبات آمونیوم کواترنر |
استفاده | عمل فعالیت باقی مانده | سرعت | درصد موجود در نمونه | ضد عفونی کننده |
مالش دست | نه | سریع | 60 – 70% | الکلها |
شستشو با آب | متناقض | آهسته | 0.5 – 4% | کلرواکسی انول |
مالش، شستشو با آب | بله | متوسط | 0.5 – 4% | کلروهگزیدین |
شستشو با آب، اما توصیه نمیشود | بله | آهسته | 3% | هگزاکلروفن |
شستشو با آب | متناقض | متوسط | 0.5 – 10% | یدوفورها |
شستشو با آب، استفاده به ندرت | بله | متوسط | 0.1 – 2% | تری کلوسان |
مالش، شستشو با آب، به ندرت همراه با الکل | نه | آهسته | ترکیبات آمونیوم کواترنر |
استفاده از الکلها به عنوان ضد عفونی کننده
فعالیت ضد میکروبی الکلها از توانایی آنها در تخلیه پروتئینها ناشی میشود.محلولهای الکلی حاوی 60 – 80٪ الکل، که در غلظتهای بالاتر قدرت کمتری دارند. این تناقض از این واقعیت ناشی میشود که پروتئینها در غیاب آب به راحتی دناتور نمیشوند.بیشتر محصولات ضدعفونی کننده دست بر پایه الکل حاوی اتانول، ایزوپروپیل الکل یا n-پروپانول یا ترکیبی از دو نوع از این محصولات هستند.
FDA به مصرف کنندگان و ارائه دهندگان مراقبتهای بهداشتی هشدار میدهد که آژانس شاهد افزایش چشمگیر محصولات ضدعفونی کننده دست است که دارای برچسب حاوی اتانول (همچنین به عنوان الکل اتیل شناخته میشود) اما از نظر آلودگی به متانول مثبت هستند.
متانول ماده قابل قبولی برای مواد ضدعفونی کننده دست نیست و به دلیل اثرات سمی نباید از آن استفاده کرد. وقتی مقدار قابل توجهی متانول روی پوست استفاده شود، میتواند اثرات سوئی مانند تهوع، استفراغ یا سردرد داشته باشد. در صورت بلع متانول، اثرات جدی تری مانند نابینایی، تشنج یا آسیب به سیستم عصبی میتواند رخ دهد.
متانول یا الکل چوب مادهای است که در صورت جذب از طریق پوست یا بلعیدن میتواند سمی باشد و در صورت بلعیدن تهدید کننده زندگی است.
نحوه استفاده از ضد عفونی کننده
هنگام استفاده از ضدعفونی کننده دست باید از دو نکته آگاه باشید:
- باید آن را به پوست خود بمالید تا دستان شما خشک شود.
- اگر دستان شما چرب یا کثیف است، باید ابتدا آنها را با آب و صابون بشویید.
با توجه به این نکته، در اینجا چند نکته برای استفاده موثر از ضدعفونی کننده دست آورده شده است.
- ضدعفونی کننده را کف دست خود اسپری کنید یا به آن بمالید.
- دستان خود را کاملا به هم بمالید. اطمینان حاصل کنید که تمام سطح دستها و انگشتان خود را پوشاندهاید.
- به مدت 30 تا 60 ثانیه یا تا زمانی که دستان شما خشک شود، به مالش ادامه دهید. برای از بین بردن اکثر میکروبها توسط ضدعفونی کننده دست ممکن است حداقل 60 ثانیه و گاهی اوقات نیز بیشتر طول بکشد.

ضدعفونی کنندهها چه میکروبهایی را از بین میبرند؟
طبق گفته CDC، یك ضدعفونی كننده دست مبتنی بر الكل، میتواند به سرعت تعداد میكروبهای دست شما را كاهش دهد.همچنین میتواند به از بین بردن طیف وسیعی از عوامل بیماری زا یا عوامل پاتوژنیک بر روی دستان شما کمک کند، از جمله ویروس کرونا، SARS-CoV-2.
با این حال، حتی بهترین ضد عفونی کنندههای الکلی دست نیز محدودیتهایی دارند و انواع میکروبها را از بین نمیبرند.
طبق گفته CDC، مواد ضدعفونی کننده دست از شر مواد شیمیایی مضر بالقوه خلاص نمیشوند. همچنین در از بین بردن میکروبهای زیر موثر نیست:
- نورو ویروس
- کریپتوسپوریدیوم، که باعث کریپتوسپوریدیوز می شود
- کلستریدیوم دیفیسیل، همچنین به عنوان diff شناخته میشود
همچنین، اگر دستان شما به وضوح کثیف یا چرب هستند، یک ضدعفونی کننده دست ممکن است خوب کار نکند. این ممکن است بعد از کار با غذا، انجام کارهای حیاط، باغبانی یا ورزش پیش بیاید.اگر دستان شما کثیف یا آلوده به نظر میرسند، به جای ضدعفونی کننده دست، شستن دست با آب و صابون را انتخاب کنید.
سخن آخر
ضدعفونی کننده دست یک روش مفید برای کمک به جلوگیری از شیوع میکروب در صورت موجود نبودن آب و صابون است. ضدعفونی کنندههای دستی الکلی میتوانند به شما در حفظ امنیت و کاهش ویروس کرونا کمک کنند.
اگرچه مواد ضدعفونی کننده دست میتواند یک روش موثر برای خلاص شدن از شر میکروب ها باشد، اما مقامات بهداشتی باز هم توصیه میکنند تا حد امکان دستان خود را با آب و صابون شستشو دهید تا دستان خود را از ویروسهای بیماری زا و سایر میکروبها مصون نگه دارید.
استفاده مکرر از فرمولاسیونهای مبتنی بر الکل برای ضدعفونی دست باعث خشک شدن پوست میشود مگر اینکه مواد مرطوب کننده یا سایر عوامل نرم کننده پوست به فرمولاسیون اضافه شوند.به عنوان مثال، با افزودن 1 – 3٪ گلیسیرین یا سایر عوامل نرم کننده پوست، میتوان اثر خشك كننده الكل را كاهش داده یا از بین برد.