هیپوفسفریک اسید یک اسید معدنی با فرمول H4P2O6 است. درجه اکسیداسیون فسفر در این ترکیب 4+ میباشد. در حالت جامد به صورت ترکیب دو آبه H4P2O6 · 2H2O وجود دارد. در هیپوفسفریک اسید اتمهای فسفر یکسان هستند. اتمهای P به طور مستقیم با پیوند P-P به هم وصل میشوند. یک ایزو فسفریک اسید با فرم ایزومریک وجود دارد که دارای ساختار متفاوتی با اتمهای فسفر غیرهمسان است. یکی از آنها دارای یک اتم H که به صورت مستقیم با آن پیوند دارد و حالت اکسیداسیون 3+ است. دو فسفر با یک پل P − O − P به هم وصل میشوند. اتم فسفر دیگر، حالت اکسیداسیون 5+ دارد.
سنتز هیپوفسفریک اسید
- ممکن است هیپوفسفریک اسید از واکنش فسفر قرمز با کلریتسدیم در دمای اتاق تهیه شود.
2P + 2 NaClO2 + 2 H2O → Na2H2P2O6 + 2 HCl
- هنگام غوطهور شدن فسفر سفید در آب، فسفر اکسید شده و مخلوطی از هیپوفسفوریک اسید، فسفرو اسید (H3PO3) و اسید فسفریک (H3PO4) تولید میشود.
- نمک تتراسدیم Na4P2O610H2O در pH10 و نمک دیسدیم، Na2H2PO6·6H2O در pH 5.2 متبلور میشوند. نمک دیسدیم حاصل را میتواند از طریق ستون تبادل یونی عبور داده تا اسید دو آبه، H4P2O6·2H2 تشکیل شود.
- اسید بیآب را میتواند با حذف آب از P4O10 در خلاء یا با واکنش H2S روی هیپوفسفات سرب، Pb2P2O6 تشکیل شود.
هیپوفسفوریک اسید با ثابت تفکیکهای pKa1 = 2.2 ، pKa2 = 2.8 ، pKa3 = 7.3 و pKa4 = 10.0 یک ترکیب چهار پروتنه است. هیپوفسفریک اسید در هیدروکلریک اسید، ناپایدار است، در هیدروکلراید 4 مولار به H3PO3 + H3PO4 هیدرولیز میشود.
ساختار
اسید هیپوفسفوریک حاوی یونهای اکسونیوم است و به بهترین شکل -H3O+]2 [H2P2O6]2 ] فرموله شده است. این اسید با نمک دیامونیوم حاوی آنیون -HOPO2PO2OH]2] با طول پیوند P − P 219 pm ایزومر ساختاری است.
آنیون -HOPO2PO2OH2 در ترکیب Na2H2P2O6·6H2O دارای یک ساختار شبیه اتان متقارن و دارای پیوند P-P به طول pm 219 است. هر اتم فسفر دارای دو پیوند P − O به طول pm 151 و طول پیوند P − OH 159 pm است.
نمکهای هیپوفسفات
بسیاری از نمکهای هیپوفسفات شناخته شده هستند، به عنوان مثال، میتوان به موارد فوق اشاره کرد:
K4P2O6·8H2O, Ca2P2O6·2H2O, K3HP2O6·3H2O, K2H2P2O6·2H2O, KH3P2O6.
در حالت پایدار در هوا، هیپوفسفاتها تمایل به اکسید شدن و تبدیلشدن به پیروفسفاتهای حاوی یون P2O74- را دارند. در این ترکیب P دارای درجه اکسیداسیون 5+ است. هیپوفسفاتها نسبت به هیدروکسیدهای قلیایی پایدار هستند. در هیدروکسید سدیم ذوبشده، آنها به سرعت به ارتو فسفات حاوی PO43- تبدیل میشوند.