کاربردهای استیک اسید
کاربردهای استیک اسید بسیار متنوع است. استیک اسید که به متان کربوکسیلیک اسید و اسید اتانوئیک نیز معروف است، اساساً یک مایع شفاف و بی‌رنگ است که بوی قوی و تندی دارد.از آنجا که در فرمول شیمیایی خود دارای اتم کربن می باشد، یک ترکیب آلی است و دارای فرمول شیمیایی CH3COOH است.
جالب است که، کلمه “استیک” از یک کلمه لاتین به نام “استوم” به معنی “سرکه” گرفته شده است. سرکه شکل رقیق استیک اسید است و رایج‌ترین ماده شیمیایی کاربردی در بین مردم است. خرید اسید استیک یکی از اجزای اصلی سرکه است و همچنین بوی مشخصه آن را به سرکه می‌دهد.
وقتی اسید استیک یا اسید اتانوئیک رقیق نشده باشد، آن را اسید استیک گلاسیال می‌نامند.یک اسید ضعیف است اما وقتی به صورت غلیظ است، اسیدی خورنده است و می‌تواند باعث آسیب به پوست شود.
موارد کاربرد مهم و متداول استیک اسید:
هر ساله یک میلیون تن اسید استیک تولید می‌شود، استفاده‌های زیادی از این ماده وجود دارد. بنابراین، علاوه بر این که فقط به عنوان یک ماده نگه‌دارنده مواد غذایی (سرکه) استفاده می‌شود، از اسید در بسیاری از مناطق و موارد استفاده می‌شود.
برخی از موارد رایج و مهم شامل موارد زیر است:
- مصرف صنعتی
- مصرف دارویی
- مصرف خانگی
- مصرف در زمینه صنایع غذایی
در مورد برخی از آن‌ها در زیر بحث خواهیم کرد:
-
مصرف صنعتی
اسید استیک در بسیاری از فرآیندهای صنعتی برای تولید سوبستراها استفاده می‌شود.
اغلب به عنوان ماده شیمیایی برای تولید تعدادی از ترکیبات شیمیایی مانند موارد زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:
- استیک انیدرید
- استر
- مونومر وینیل استات
- سرکه
- سایر مواد پلیمری
همچنین برای خالص‌سازی ترکیبات آلی از آن استفاده می‌شود زیرا می‌تواند به عنوان حلال برای تبلور مجدد مورد استفاده قرار گیرد.
-
کاربردهای استیک اسید در پزشکی
استیک اسید کاربردهای زیادی در زمینه پزشکی دارد. مهم‌ترین کاربرد در این زمینه این است که می‌توان آن را به عنوان یک ضد عفونی‌کننده در برابر سودوموناس، انتروکوکی‌ها، استرپتوکوکیها، استافیلوکوکی‌ها و… استفاده کرد. همچنین در غربالگری سرطان دهانه رحم و برای درمان عفونت‌ها استفاده می‌شود.
علاوه بر این از آن به عنوان یک عامل لیز کننده گلبول‌های قرمز قبل از بررسی گلبول‌های سفید استفاده می‌شود.گفته می‌شود سرکه نیز باعث کاهش غلظت بالای قند خون می‌شود.
-
مصرف در زمینه صنایع غذایی
در صنایع غذایی، کاربردهای اسید استیک بیشتر در عملیات تولید ترشی تجاری و در چاشنی‌هایی مانند سس مایونز، خردل و کچاپ می‌باشد.
علاوه بر این، سرکه می‌تواند با مواد قلیایی مانند جوش‌شیرین واکنش نشان دهد و هنگامی که این اتفاق می‌افتد گاز تولید می‌کند که به پف‌کردن بیشتر محصولات پختنی کمک می‌کند.
-
موارد مصرف خانگی
اسید استیک به عنوان سرکه بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد و همان‌طور که ما آشنا هستیم، سرکه به طور گسترده برای تمیز کردن، لباسشویی، پخت و پز و بسیاری از مصارف خانگی استفاده می‌شود. حتی ممکن است انواع مختلفی از سرکه داشته باشیم: سرکه بالزامیک، سرکه سیب و…
- مصرف در زمینه کشاورزی:
کشاورزان معمولاً برای مقابله با رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها، اسید استیک را روی سیلوی دام اسپری می‌کنند.
سایر کاربردهای صنعتی:
جدای از این‌ها، از اسید استیک برای تولید جوهرها و رنگ‌ها و نیز در تهیه عطر استفاده می‌شود. همچنین در ساخت صنایع لاستیک و پلاستیک نقش دارد.
-
مصرف در صنعت عکاسی و فیلم
در دهه 50 پیشرفتی حاصل شد، محصولی به نام استات سلولز جایگزین فیلم نیترات شد و خطرات آتش‌سوزی، احتراق و نگرانی برای حمل فیلم را به پایان رساند.استات سلولز از طریق تجاری با استفاده از انیدرید استیک تولید می‌شود.
-
مصرف در زمینه چسب و رنگ
سرکه نزدیک‌ترین محصول به اسید استیک است با این حال، مونومر وینیل استات یکی از محصولات اصلی است که از اسید استیک در تولید آن استفاده می‌کند.
واكنش متشکل از اتیلن، اسید استیك و اكسیژن بر روی كاتالیزور پالادیوم باعث ایجاد وینیل استات می‌شود كه می‌تواند در تعدادی از پلیمرهای مختلف كه از اجزای متداول در چسب‌ها و رنگ‌ها هستند، پلیمریزاسیون شود.
-
رفع‌کننده اکسید شدگی و زنگ‌زدگی
با توجه به خاصیت اسید استیک، جای تعجب ندارد که بتوان از آن به عنوان یک رفع‌کننده اکسید شدگی عالی استفاده کرد.
