بسیاری از گیاهان زراعی یا گیاهان وحشی خودرو، به عنوان منبع روغن های گیاهی استفاده میشوند. گیاهان روغنی شامل درختانی مانند:
- نخل
- گیاهان علفی مانند کتان و حتی قارچها (Fusarium)
هستند.
کلیتی از کاربردهای روغن های گیاهی:
روغنهای گیاهی به طور عمده برای مواد غذایی (عمدتاً به عنوان شورتنینگ، مارگارین و روغنهای سالاد و پخت و پز)، در ساخت صابون و مواد شوینده، در رنگها و لاکها و سایر صنایع مورد استفاده قرار میگیرند.
بخش های گیاهی حاوی روغن های گیاهی:
روغن های گیاهی معمولاً با مقادیر زیاد در دانههای گیاهان و گاهی در قسمت گوشتی میوه مانند زیتون و روغن نخل یافت میشود. دانهها ممكن است حاوی 1 تا بیش از 60 درصد روغن باشند.
پس از استخراج روغن از دانههای روغنی، تفاله باقیمانده آنقدر اهمیت دارد که یک محصول جانبی است و اغلب ارزش محصول روغنی را تعیین میکند. معمولاً از این تفاله به عنوان کنسانتره پروتئینی برای تغذیه دام و طیور استفاده میشود. اگر سمی باشد، مانند دانههای کرچک و تانگ (چوب چینی)، از آن به عنوان کود استفاده میشود.
بیشتر محصولات زراعی مهم شامل نخل روغنی، کرچک و نخل نارگیل در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری بهویژه مناطق گرمسیری غربی و مرکزی آفریقا، اندونزی، فیلیپین و مالزی رشد میکنند. در مناطق سردسیر، محصولات زراعی روغنی شامل سویا، کتان، آفتابگردان و گیاهان خانواده خردل هستند.
بیشتر گیاهان روغنی به استثنای گیاهانی مانند نعناع، به آسانی قابلیت کشت مکانیکی ندارند. نخل روغنی بیشترین روغن را در هر هکتار از محصول تولید میکند.
چندین روغن مانند روغن پنبه دانه و روغن ذرت فرآوردههای جانبی صنایع دیگر هستند. حتی بذرهای علفهای هرز که از دانه غلات تفکیک میشوند، ممکن است به منظور روغنگیری به خصوص تربچه وحشی و خردل وحشی فرآوری شوند.
کاربردهای ابتدایی روغن های گیاهی:
روغن از ابتدای تاریخ برای سوخت روغنی چراغها و پخت و پز از گیاهان به دست میآمده است. روغن کرچک قبل از دوران کشف نفت به عنوان روانکننده چرخهای گاری و واگنها استفاده میشده است.
در قرن نوزدهم، مارگارین در فرانسه به عنوان جایگزین کره تولید شد. در طول قرن بیستم، تولید روغنهای گیاهی سالانه به بیش از 100 میلیارد پوند افزایش یافته است.
روغن های گیاهی خوراکی دارای اسیدهای چرب اشباعنشده مانند اسید لینولئیک از دهه 1950 به ویژه در ایالات متحده محبوبیت زیادی پیدا کردهاند و این امر علاقه به روغنهای آفتابگردان، گلرنگ و ذرت را افزایش داده است.
روغن کرچک:
روغن کرچک که روغن ریسینوس (Ricinus Oil) نیز نامیده میشود، روغن غیر فراری است که از دانههای کرچک، Ricinus communis، از خانواده فرفیونیان (Euphorbiaceae) حاصل میشود. این ماده در تولید رزینهای مصنوعی، پلاستیک، الیاف، رنگها، لاکها و مواد شیمیایی مختلفی از جمله روغنهای خشککننده و پلاستی سایزرها استفاده میشود. روغن کرچک چسبناک است، ظاهری شفاف و بیرنگ تا کهربایی یا مایل به سبز دارد، رنگ و بوی ضعیف و شیرین و طعم زنندهای دارد.
روغن کرچک از طریق فشار دادن لوبیای کرچک یا از طریق استخراج توسط حلال بهدست میآید. هر گیاه کرچک و هم روغن آن به طور عمده توسط هند و برزیل تولید میشوند و در درجه اول در ایالات متحده، عمدتاً در صنعت مصرف میشوند.
علاوه بر مصارف مذکور، روغن کرچک و مشتقات آن در ترکیبات آرایشی، روغنهای مو، ترکیبات قارچکش (مهار کننده رشد)، جوهرهای چاپ، صابون، روانکنندهها، گریسها و مایعات هیدرولیک و… مورد استفاده قرار میگیرد.
روغن قرمز ترک، که مدتهاست به عنوان یک ماده رنگرزی مورد استفاده قرار میگیرد، از واکنش روغن کرچک با اسید سولفوریک تولید میشود.
روغن کرچک تقریباً به طور کامل از تری گلیسیرید اسید ریسینولئیک تشکیل شده است.
روغنها بخش قابل توجهی از تولید روغن خوراکی در سراسر جهان را تشکیل میدهند.
روغن های گیاهی رایج:
- روغن نارگیل، یک روغن پخت و پز است که دارای کاربردهای پزشکی و صنعتی نیز میباشد. عصاره از مغز یا گوشت میوه نارگیل استخراج میشود.
- روغن ذرت، یکی از روغنهای اصلی است که برای سالاد و پخت و پز کاربرد دارد.
- روغن کانولا، پر فروش ترین روغن پخت و پز در سراسر جهان، برای سالاد و پخت و پز هم به صورت خانگی و هم صنعتی استفاده میشود. همچنین در صنایع سوختی به عنوان سوخت زیستی استفاده میشود.
- روغن پنبه، برای سالاد و پخت و پز، هم به صورت خانگی و هم صنعتی استفاده میشود.
- روغن زیتون که در آشپزی، مواد آرایشی، صابون و به عنوان سوخت چراغهای روغنی سنتی مورد استفاده قرار میگیرد.
- روغن پالم، روغنی گرمسیری است که به طور گسترده تولید میشود. در آفریقای غربی و برزیل محبوب است. همچنین برای ساخت سوختهای زیستی استفاده میشود.
- روغن بادامزمینی، یک روغن شفاف با برخی کاربردها مثلاً برای سس سالاد تولید میشود و به دلیل بالا بودن نقطه دود، مخصوصاً برای سرخکردن استفاده میشود.
- روغن کلزا، از جمله روغن کانولا، یکی از پرمصرفترین روغنهای پخت و پز است.
- روغن گلرنگ، تا دهه 1960 در صنعت رنگ استفاده میشد، اکنون بیشتر به عنوان روغن پخت و پز است.
- روغن سویا، به عنوان محصول جانبی فرآورده کنجاله سویا تولید میشود.
- روغن آفتابگردان، روغن پخت و پز است و همچنین برای ساخت بیودیزل استفاده میشود.
- روغن آرگان: آرایشی و…
- روغن جوجوبا: آرایشی و…
- روغن اسطوخدوس
- روغن کنجد
- روغن گل گاوزبان
- روغن آلوئهورا
- روغن کرچک
- روغن سویا
- روغن آووکادو
روغن های مغزهای آجیل:
- روغن فندق
- روغن گردو: خوراکی (تولید کم به دلیل هزینه استخراج بالا)
- روغن بادام شیرین
- روغن بادام تلخ: خوراکی، آرایشی
- روغن میوه راش: روغن خوراکی به ویژه برای سالاد
- روغن فندق برزیلی
- روغن ماکادمیا
- روغن میوه کاج
- روغن پسته
روغن های مرکبات:
- روغن پرتقال: طعمدهنده، استفاده در رایحهدرمانی
- روغن لیمو: طعمدهنده، استفاده در رایحهدرمانی
- روغن پوست پرتقال
- روغن بذر گریپفروت: مناسب برای تهیه صابون
کاربردها روغن های گیاهی دارویی:
برخی از روغنها مانند روغن سیاه دانه، روغن درخت چای، روغن هسته انار، روغن هسته انگور و… نیز اثرات دارویی دارند.
سیدی